Odpoczywaj inaczej niż pracujesz
Lato kojarzy się nam z odpoczynkiem. Ale czym właściwie jest odpoczynek? Według lekarzy i psychologów to bardzo ważna czynność. Pozwala naszej psychice i organizmowi zregenerować się i na nowo naładować akumulatory.
Odpoczynek najczęściej oznacza aktywność przeciwstawną do tej, od której odpoczywamy. Dlatego dla każdego człowieka, odpoczynek oznacza de facto coś innego. Może być:
– bierny lub aktywny
– samotny lub z innymi ludźmi
– sensowny i przyjemny (eudajmonistyczny) lub tylko przyjemny (hedonistyczny)
Dobrze wybrany odpoczynek pomaga doświadczyć pełni naszego istnienia. Pozwala zaspakajać codzienne potrzeby z „drugiego bieguna”. Wanda Sztander – znana psychoterapeutka uzależnień – porównuje go do płodozmianu.
- Jeżeli nasza praca polega na całodziennym siedzeniu za biurkiem – odpoczynkiem będzie dla nas jakiś ruch fizyczny: gimnastyka, spacery, bieganie, inny sport. Niezbyt forsowny, za to sprawiający radość.
- Jeżeli pracujemy fizycznie – możemy odpoczywać biernie, na leżąco – ucinając sobie drzemkę, czytając książki, oglądając filmy
- Jeżeli pracujemy cały dzień z ludźmi – z pacjentami, petentami, klientami, uczniami, kupującymi – potrzebujemy odpoczynku samotnego, aktywności, w których możemy pobyć sami ze sobą, złapać na nowo ze sobą kontakt po dniu wypełnionym sprawami innych.
- Jeżeli natomiast pracujemy w samotności – w czasie wolnym chętnie będziemy brać udział w zajęciach grupowych, odpoczywać z rodziną, przyjaciółmi, znajomymi. Mamy wtedy potrzebę, żeby w czasie wolnym dużo się działo, było radośnie, aktywnie, towarzysko.
Gdy nasza praca służy nam tylko zarabianiu pieniędzy – w wolnym czasie możemy realizować naszą pasję i wybierać zajęcia, które dają nam poczucie sensu oraz przyjemność. Wielu osobom czas wolny dostarcza więcej zadowolenia niż praca. Dla niektórych jest zasadniczym źródłem satysfakcji z życia. Na czas wolny składają się czynności, które wykonujemy dla nich samych. Takie zajęcia są silnie motywowane wewnętrznie. Mogą zawierać w sobie cele pośrednie, takie jak przyjemność, zabawa, rozrywka, czy cele długoterminowe, takie jak samodoskonalenie, nabywanie nowych umiejętności, poszerzanie wiedzy czy zwiedzanie świata. Generalnie wykonujemy je, nie myśląc o korzyściach materialnych. Zajęcia czasu wolnego zapewniają rozwój i korzystanie z umiejętności, szczególnie jeśli są skomplikowane i absorbujące i wymagają dużo czasu i energii.
Często jakieś hobby staje się światem samym w sobie – są specjalne ubrania czy obrzędy, różne rytuały, słownictwo mało zrozumiałe dla osób niewtajemniczonych, określone miejsca spotkań.
Tak jest w przypadku: żeglarstwa, jazdy konnej, hodowli gołębi, narciarstwa, alpinizmu, motocrossu, ogrodnictwa, tańca towarzyskiego, jogi, krótkofalarstwa, nurkowania, sztuk walki, lotów na paralotni.
Osoby czują radość z wykonywanej czynności i z tego, że wykorzystują i rozwijają własne umiejętności. Jest to okazja do samorealizacji i bycia twórczym, a w czasie wykonywania ulubionej aktywności doświadczają zjawiska przepływu (flow) – pełnego szczęścia, optymalnego „zanurzenia” w czynności.
Gdy natomiast nasza praca daje nam głębokie poczucie sensu i radości, jeśli jest naszym powołaniem – możemy przesadzić. Nie ma wtedy wyraźnej granicy pomiędzy pracą a czasem wolnym. Naukowcy, artyści, pisarze, pracownicy socjalni, szkoleniowcy, trenerzy, menedżerowie nie tylko przynoszą pracę do domu i łączą ją z odpoczynkiem, ale nie mają często stałych godzin pracy, pracują w weekendy i wakacje, łączą pracę z życiem towarzyskim.
Ich praca ma pewne cechy wyraźne przynależne rozrywce: duży zakres swobody, możliwość wykonywania zadań w odpowiednim dla siebie tempie i we własny sposób, bycie pomysłodawcą (np. scenariusza czy oferty).
Miłość do tego, czym się zajmujesz zawodowo może sprawić, że będziesz to robić z takim entuzjazmem, iż staniesz się bardziej zapracowany niż kiedykolwiek przedtem. Możesz „przesadzić, przegiąć” i wtedy praca stanie się ważniejsza od rodziny, przyjaciół, troski o siebie samego. Wtedy może zniknąć spokój wewnętrzny, może też pojawić się poczucie winy. Trzeba wówczas ustalić priorytety, wycofać się i w czasie wolnym dać sobie czas na zajmowanie się innymi obszarami własnego życia (rodziną, przyjaciółmi, własnym zdrowiem). W życiu potrzebujemy równowagi.
Możemy też w wolnym czasie mieć potrzebę odpoczynku od sensu (eudajmonii) i wybierać aktywności czysto hedonistyczne („lekki” film w kinie, masaż, kolację w restauracji, weekend w SPA).
Odpoczynek jest świadomie podjętą celową aktywnością czasu wolnego. Żeby zaspakajał nasze potrzeby i nie znudził nam się za szybko, czyli podlegał wolniej procesowi adaptacji – musimy pamiętać, aby: realizować go w bardzo różny sposób (np. zmieniać trasy biegania i pory, w których biegamy); nie wykonywać codziennie, tylko np. trzy razy w tygodniu; szukać w tym, co robimy, nowości, modyfikacji; dopasować działania do systemu naszych wartości i zainteresowań.
Wtedy jest szansa, że nasze aktywności czasu wolnego dłużej będą nam sprawiały prawdziwą przyjemność. Warto też pamiętać o tym, że jeśli chcemy doświadczać w czasie wolnym przepływu (flow), czyli wspominanego już uczucia pełnego zaangażowania, połączonego z radosnym podnieceniem i pełnym energii ożywieniem i doświadczaniem inaczej upływającego czasu – musimy powoli i stopniowo podnosić poziom wyzwań i zaawansowanie naszych umiejętności.
I to, co jest jeszcze bardzo ważne, gdy mówimy o odpoczynku – to wycofanie się, czyli świadome kierowanie naszej uwagi w inne obszary, rejony, tematy. Oderwanie się od tego, czym się zajmujemy na co dzień. Zamknięcie tamtych tematów, wyłączenie telefonu. Postawienie kropki. Zakończenie, żeby zrobić miejsce i przestrzeń na coś nowego, innego. To także lepszy, dłuższy, spokojniejszy sen. Potrzebujemy oderwania i zamknięcia. Tylko wtedy mamy szansę naprawdę odpocząć, by naładować nasze akumulatory.