Rehabilitacja - teraz ważniejsza niż kiedykolwiek
O rehabilitacji osób starszych i niepełnosprawnych w dobie pandemii koronawirusa z Dariuszem Mieczkowskim, specjalistą rehabilitacji medycznej oraz lekarzem chorób wewnętrznych, rozmawia Barbara Szymańska
Okres epidemii jest czasem bardzo trudnym dla każdego z nas, ale to seniorzy są grupą pacjentów wymagających szczególnej troski. Jak brak aktywności fizycznej wpływa na ich samopoczucie, kondycję i zdrowie?
– Sam proces starzenia się fizjologicznego organizmu doprowadza do zmniejszenia sprawności ogólnej. Zmiany wsteczne, które zachodzą w wielu narządach, w tym w układzie ruchu, układzie oddechowym czy krążenia, stanowią naturalną przyczynę obniżenia możliwości fizycznych seniora. Dodatkowym czynnikiem wpływającym na sprawność osoby starszej jest wielochorobowość. W okresie pandemii, kiedy pojawia się obawa przed infekcją, ryzyko zmniejszenia aktywności ruchowej, a w konsekwencji unieruchomienia, staje się bardzo duże. Unieruchomienie to prosta droga do zaników mięśniowych, pogorszenia sprawności wentylacji płuc, obniżenia wydolności serca, przykurczów w stawach. Największym problemem są właśnie przykurcze i zaniki mięśniowe, ponieważ mają charakter trwały i są źródłem bólu.
Jakie ćwiczenia fizyczne mogą wykonywać osoby starsze zamknięte w domu?
– Największy nacisk należy położyć na trening dostosowany indywidualnie, nie tylko pod kątem możliwości pacjenta, ale z uwzględnieniem chorób współistniejących. Stąd duża rola rehabilitanta-fizjoterapeuty, jak również lekarza specjalisty nie tylko w doborze formy treningu i aktywności. Ćwiczenia, które w przeszłości bardzo często miały podstawowe znaczenie, jak np. gimnastyka poranna, obecnie zaczynają pełnić jedynie rolę uzupełniającą.
Jaka dawka obciążeniowa jest korzystna?
– Trudno określić uniwersalną dawkę treningową dla osoby starszej, ponieważ bierzemy pod uwagę wiele czynników. Generalnie – trening 3–5 razy w tygodniu, docelowo 30–45 minut. Natężenie wysiłku powinno być małe lub umiarkowane, ćwiczenia proste i zrozumiałe, korzystnie jest stosować muzykę.
Czy domowe ćwiczenia mogą w jakimś stopniu zastąpić ruch lub stać się namiastki codziennych spacerów?
– Ćwiczenia w domu nie są w stanie zastąpić aktywności ruchowej na świeżym powietrzu. W domu można z powodzeniem stosować ćwiczenia oddechowe, które mają nas nauczyć prawidłowego oddychania, ćwiczenia ogólnokondycyjne, np. na rowerku. Osobom mniej sprawnym zaleca się ćwiczenia stawów, które można realizować praktycznie w każdym miejscu. Ma to szczególne znaczenie, kiedy stawy są zwyrodniałe i bolesne. Przykładem może być staw barkowy, który często wykonuje ruchy obrotowe do przodu i tyłu. Są to ruchy złożone, a wystarczy wykonać ruchy fizjologiczne – odwiedzenie, przywiedzenie, zgięcie, wyprost, rotacja do granicy bólu czy oporu. Systematyczne stosowanie tych ćwiczeń pozwala poprawić zakres ruchomości kończyny. W ten sposób można ćwiczyć każdy staw.