Najważniejsza jest psychika

Z dr n. med. Anną Bochenek, gastrologiem, psychologiem klinicznym z warszawskiego Centrum Badawczego Współczesnej Terapii, rozmawia Ewa Opiela

Choroby gastryczne stają się coraz powszechniejsze. Z jakimi dolegliwościami najczęściej przychodzą pacjenci?

Wiele osób, zwłaszcza młodych, cierpi z powodu problemów z łaknieniem i metabolizmem oraz bólów brzucha. Kolejną dużą grupę pacjentów stanowią osoby ze schorzeniami o podłożu autoimmunologicznym (w wyniku których układ odpornościowy niszczy własne komórki i tkanki), mającymi wpływ na funkcjonowanie przewodu pokarmowego, a zwłaszcza jelit. Mamy więc do czynienia ze stanami przewlekłego zapalenia jelit (np. choroba Leśniowskiego-Crohna, colitis ulcerosa) i z zaburzeniami o charakterze metabolicznym (np. cukrzycą czy chorobami tarczycy).

Co, oprócz złej diety, jest przyczyną tego rodzaju problemów zdrowotnych?

Choroby gastryczne często nie wynikają jedynie ze złej diety oraz szkodliwych nawyków, ale też z przewlekłego stresu, nerwicy czy depresji. Najczęstszym schorzeniem psychosomatycznym jest zespół jelita drażliwego (IBS). Pacjenci odczuwają bóle brzucha, mają wzdęcia, biegunki lub/i zaparcia. Osoby dotknięte IBS często boją się wyjść z domu, rezygnują z życia towarzyskiego i zawodowego.

A jeżeli chodzi o choroby autoimmunologiczne?

Nie do końca wiadomo, skąd się biorą. Istnieją dowody na to, że nie ma chorób autoimmunologicznych bez jakiejś dozy nieszczelności jelit. W obrębie ich wyściółki powstają ubytki. Przez nie do krwiobiegu dostają się różne substancje (np. pewne białka modyfikowanych zbóż), które nie są rozpoznawane przez układ odpornościowy. Ten zaczyna w nadmiarze wytwarzać przeciwciała, które atakują poszczególne organy. W konsekwencji powstaje ogólnoustrojowa reakcja zapalna. Mogą ją wywołać: cukier, zboża, produkty przetworzone oraz leki, stres i nadmierny wysiłek.

Co zrobić, żeby się przed tym ustrzec?

Przede wszystkim spokojniej żyć, starać się eliminować stresy i dużo odpoczywać. Jeżeli nie potrafimy sobie poradzić z problemami – a już na pewno w przypadku IBS – warto skorzystać z porady psychologa. Ważna jest też dieta, która powinna składać się z produktów nieprzetworzonych (bardzo często pomaga wykluczenie glutenu) i dostarczać organizmowi jak najwięcej wartości odżywczych. Niedobory warto uzupełniać suplementami diety.

Jakie składniki suplementów diety są ważne?

Przede wszystkim witamina C, która pobudza układ odpornościowy i – podobnie jak witamina D – znajduje zastosowanie w profilaktyce antynowotworowej. Suplementacja witaminą B jest niezwykle istotna dla właściwego funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego i ma duży wpływ na przemiany węglowodanów w tłuszcze. Zalecam też suplementację wapniem i magnezem w połączeniu z witaminą B6, która ułatwia wchłanianie tych pierwiastków, oraz witaminą K2 odpowiedzialną za prawidłową dystrybucję wchłoniętego wapnia w organizmie. Bardzo istotny dla pracy jelit jest także błonnik. Wszystkie suplementy powinny być pochodzenia naturalnego.

Co daje nam błonnik?

Błonnik absorbuje wodę i pobudza perystaltykę jelit. Dzięki temu łatwiej się wypróżnić. Błonnik wiąże również toksyny i dlatego jest najlepszym środkiem na oczyszczenie jelit. Z tego powodu wszyscy ludzie (z wyjątkiem cierpiących na poważne choroby zapalne jelit) powinni być na diecie wysokobłonnikowej. W przypadku gdy nie spożywamy wystarczającej ilości warzyw i owoców, a zdecydowana większość z nas dostarcza organizmowi zbyt mało błonnika, konieczna jest suplementacja tego składnika.

Niektóre preparaty z błonnikiem zawierają również fruktooligosacharydy oraz bakterie kwasu mlekowego. One też są ważne?

To dobre połączenie. Fruktooligosacharydy, za sprawą mikroflory jelitowej, ulegają fermentacji w przewodzie pokarmowym. W procesie tym powstają kwasy tłuszczowe, między innymi kwas mlekowy i octowy. Mają one za zadanie sprzyjać rozwojowi przyjaznych bakterii jelitowych, ograniczając rozwój bakterii gnilnych. Bakterie kwasu mlekowego mają podobne działanie – redukują ilość bakterii gnilnych, które mogą powodować ciężkie schorzenia (takie jak sepsa czy gronkowiec), i sprzyjają powstawaniu przyjaznych bakterii. Mają też wielką zaletę – wpływają na odporność organizmu i mają działanie przeciwnowotworowe, przeciwzapalne i antyalergiczne.

Ostatnio coraz częstszym problemem jest kandydoza. Czym jest spowodowana i jak się jej pozbyć?

Na skutek zaburzeń pH organizmu (czyli równowagi kwasowo-zasadowej), nieprawidłowej diety i osłabienia układu odpornościowego następuje nadmierne namnażanie się grzybów Candida, które powodują między innymi drożdżycę przewodu pokarmowego. Pojawiają się wzdęcia, bóle brzucha i problemy ze schudnięciem, a język staje się białawy i obłożony. Okazuje się, że osoby tym dotknięte spożywają za dużo cukru. Skuteczne w takim przypadku mogą się okazać preparaty z błonnikiem wzbogacone w takie naturalne składniki, jak na przykład grejpfrut czy czosnek, oczywiście w połączeniu ze zmianą diety.

A jeżeli mimo diety, rozwiązania problemów psychicznych i zdrowego stylu życia nie pozbędziemy się dolegliwości gastrycznych?

Warto się dokładnie przebadać. Samo zdiagnozowanie IBS musi być poprzedzone szczegółowymi badaniami i wykluczeniem w ich wyniku innych poważnych schorzeń (między innymi nowotworu układu pokarmowego). Warto też dokładnie obserwować swój organizm. Tak jak już wspominałam, wiele chorób autoimmunologicznych i psychosomatycznych znajduje swoje odzwierciedlenie w przewodzie pokarmowym. Dlatego niekiedy mija wiele czasu, zanim postawi się właściwą diagnozę. Obserwacja własnego organizmu i nielekceważenie objawów pozwoli na wczesne podjęcie właściwego leczenia i powrót do normalnego życia.