Kleszcze ciągle atakują!
Strach przed kleszczami może zepsuć najlepszą wycieczkę. Choć są niewiele większe od główki szpilki, bezlitośnie atakują każdego, kto wkroczy na ich teren. Zamieszkują zazwyczaj tereny zielone – lasy, łąki, podmokłe zarośla, parki, a nawet przydomowe ogródki. Potencjalną ofiarę mogą wyczuć nawet z odległości 20 metrów. Wspinają się maksymalnie na wysokość 1,5 m, lecz nie spadają z drzew. Kleszcze potrzebują krwi, żeby się rozwijać, ale ich ugryzienie nie boli, bo produkują one specjalną znieczulającą wydzielinę. Naukowcy alarmują, że jest ich z roku na rok coraz więcej i stają się coraz groźniejsze. Czy i jak możemy ochronić się przed ich atakiem? Czy jest to w ogóle możliwe?
Kleszcze trafiają do ludzi za pośrednictwem pierwszych żywicieli tych pajęczaków, czyli drobnych ssaków i ptaków, które występują w lasach, ale także w parkach i przydomowych ogródkach. Z tych zwierząt mogą przejść na zwierzęta domowe – psy, koty, a z nich na ludzi. Można zostać zaatakowanym bezpośrednio w sprzyjającym kleszczom otoczeniu. Kleszcze zimą zakopują się w ziemi, a giną dopiero w temperaturze –35 stopni. Mimo że ich największa aktywność rozpoczyna się w marcu i trwa do listopada, obecnie, z uwagi na ocieplenie klimatu, mogą być aktywne przez cały rok.
Jak rozpoznać kleszcza?
Chociaż większość z nas kojarzy wygląd kleszcza – niełatwo go rozpoznać. Te, które najczęściej nas atakują, mają niewielkie rozmiary. Na skórze nimfa kleszcza wygląda jak ziarenko piasku i ciężko ją dostrzec gołym okiem.
Cykl rozwojowy kleszcza trwa średnio 2–3 lata. W tym czasie każdy z tych pajęczaków przechodzi przeobrażenie – z jaj złożonych przez samicę wykluwa się larwa wielkości ułamka milimetra. Larwa pobiera krew przez 2 do 5 dni. Po żerowaniu odpada i przekształca się w kolejne stadium, czyli nimfę. Młode nimfy osiągają wielkość około 1,5 mm. Wbita w skórę nimfa kleszcza porównywana jest do ziarenka maku lub główki od szpilki. Pobiera ona pokarm przez okres od 3 do 6 dni. Głównymi żywicielami nimf są ptaki i ssaki, w tym ludzie. Larwa kleszcza oraz nimfa żerująca wiosną i wczesnym latem przechodzi przeobrażenie do dorosłej postaci kleszcza jeszcze w tym samym roku.
Dorosła postać kleszcza to tzw. imago. Głodne samice kleszczy są największe – osiągają rozmiar do 3 mm. Samce kleszcza są mniejsze od samic – rosną do około 2,5 mm. Ich wygląd przypomina ziarnko lnu lub sezamu.
Po żerowaniu pełny krwi kleszcz zwiększa wielokrotnie swój rozmiar. Dojrzałe kleszcze mogą przetrwać bez pokarmu co najmniej rok – co powoduje, że pajęczaki te dobrze znoszą czasowe niedobory pokarmu.
Jak chronić się przed kleszczami?
Kleszcze wkłuwają się przez skórę, dlatego przed udaniem się w miejsca, w których są one najbardziej aktywne, należy ją osłonić. Nie lubią materiałów syntetycznych, warto więc założyć długie elastyczne spodnie, bluzę z polaru, skarpety, nakrycie głowy, kalosze oraz pełne buty. Dostępna na rynku jest odzież antykleszczowa, wykonana ze specjalnie zaimpregnowanych materiałów. Kolor ubrania nie ma znaczenia, ale proponujemy nosić jasną odzież, na której kleszcze będą bardziej widoczne. Po powrocie do domu trzeba dokładnie obejrzeć swoje ciało i wytrzepać odzież. Kleszcze chętnie wgryzają się w pachy, pachwiny, łokcie, kolana, owłosioną skórę głowy, szyję i uszy. Należy również wyczesać włosy oraz wziąć prysznic.
Pajęczaki są mistrzami w wykrywaniu zapachów i bodźców, które pomagają im namierzyć ofiary. Wśród przyciągających je czynników znajdują się pot i jego składniki – amoniak i kwas masłowy, obecne w ludzkim pocie, działają na kleszcze jak magnes. Naszą bronią niech będą intensywne zapachy, które odstraszają kleszcze. Warto zaopatrzyć się w olejek lawendowy, olejek goździkowy, cytrynowy, trawę cytrynową, szałwię, rozmaryn, tymianek, miętę pieprzową czy nawet aloes. Olejek z drzewa herbacianego także powinien odstraszyć nie tylko kleszcze, lecz także komary.
Jakie choroby przenoszą kleszcze?
Kleszcze żywią się krwią. Umożliwia im to narząd gębowy przystosowany do ssania, zaopatrzony w liczne ząbki ustawione przeciwnie do kierunku wkłucia, co ułatwia im zakotwiczenie się w skórze człowieka. Pajęczaki wstrzykują do tkanek ślinę, z którą przedostają się chorobotwórcze drobnoustroje.
Kleszcze są nosicielami wielu groźnych chorób, w tym przede wszystkim kleszczowego zapalenia mózgu (KZM) oraz boreliozy. Szacuje się, że w Polsce nawet 30 proc. kleszczy może być nią zarażone.